Bitkisel Dokular (Meristem ve Örtü Doku)
Bitkisel dokular, bitkisel doku çeşitleri, bitkisel dokular nelerdir?
Meristem Doku
Çeperleri ince, metabolizması hızlı, bol sitoplazmalı, iri çekirdekli, küçük kofullu, küçük ve canlı hücrelerden oluşmuştur.
Hücreleri arasında boşluk bulunmaz.
Hücreleri sürekli mitoz bölünme geçirebilir.
Bitkinin büyümesini ve diğer dokuların oluşumunu sağlar.
Bulunduğu yere göre uç meristem (gövde ucu, kök ucu) ya da yanal meristem olarak ikiye ayrılır.
Kökenlerine göre birincil meristem ve ikincil meristem olmak üzere ikiye ayrılır.
 |
| Meristem Doku Örneği |
Birincil (Primer) Meristem:
Embriyonik kökenli bir dokudur.
Bitkinin kök ve gövde uçlarında bulunur. Bu yüzden uç meristemi de denir.
Bütün bitkilerde bulunan bir dokudur.
Bitkinin boyca uzanmasını ve değişmez dokuların meydana gelmesini sağlar.
Yukarıda belirtildiği gibi birincil meristem bitki için çok önemlidir. Zigotun gelişimiyle oluşur ve bölünme özelliğini sürekli korur. Eğer zedelenirse bitkinin büyümesi ve gelişmesi aksar. Büyüme bölgesinde dıştan içe doğru; Proterm (dermatojen), Temel meristem (periblem) ve Prokambiyum (plerom) bölgeleri bulunur. Bu bölgelerden proterm gelişerek epidermisi, temel meristem kabuk bölgesini (parankima), prokambiyum da odun ve soymuk borularını (merkezi silindir) ve destek dokuyu oluşturur. Görüldüğü gibi birincil meristemin zarar görmesi diğer dokuların oluşmasını olumsuz etkiler. Bunun için bu noktalar koruma altına alınmıştır. Kökte korumayı sağlayan yapıya kaliptra(Kök şapkası=Yük-sük) denir. Gövdedeki korumayı ise koruyucu yapraklar sağlar.
Kök, gövde ve dal uçlarında bulunan büyüme bölgeleri, koniye benzediklerinden Büyüme Konisi (Bitkisel Dirim Konisi) adını alır.
İkincil (Sekonder) Meristem:
Primer meristemin oluşturduğu değişmez dokuların, yeniden bölünme özelliği kazanmasıyla meydana gelir.
Odun ve soymuk borularını oluşturarak kök ve gövdenin enine büyümesini sağlayan ikincil meristeme kambiyum, ağaç gövdelerini örten mantar dokusunu meydana getiren ikincil meristeme de mantar kambiyumu (Fellogen) denir.
Tek çenekli bitkilerde bulunmaz. Kambiyum her yıl, ilkbaharda büyük, sonbaharda küçük hücreler oluşturur. Üst üste yığılan bu tabakalar enine kesitte iç içe halkalar şeklinde görülür. Bitkinin yaşının belirlenmesini sağlayan bu halkalara yaş halkaları denir.
Temel Doku
Temel doku, bitkisel organların içini doldurmak dışında fotosentez, depolama ve destekleme görevlerini de üstlenmiştir. Çift çenekli bitkilerin gövde enine kesitinde, iletim dokunun iç kısmında gözlenen öz ve dış kısmında gözlenen korteks (kabuk) temel dokulardandır.
Bu doku çeşidini parankima, kollenkima ve sklerankima olmak üzere üç bölümde inceleyeceğiz.
Parankima
Canlı hücrelerden oluşur.
Bitkiyi meydana getiren diğer dokuların arasını doldurur.
Görevlerine göre; özümleme, iletim, havalandırma ve depo parankiması olarak 4'e ayrılır.
Özümleme Parankiması:
Hücrelerinde bol miktarda kloroplast bulunur. Fotosentez yapar.
Özümleme olayı sırasında bazı gazların hücreye girip çıkabilmesini sağlamak için hücre arası boşluklarına sahiptir.
Özümleme sonucu oluşan maddelerin, iletim dokusuna kolayca iletilmesini sağlayan yapıya sahiptir.
İletişim Parankiması:
Özümleme parankimasıyla iletim demetleri arasın-da madde geçişini sağlar.
Hücrelerinde ya çok az kloroplast bulunur ya da hiç kloroplast bulunmaz.
Havalandırma parankiması:
Su ve bataklık bitkilerinde gelişmiştir.
Hücreleri arasında geniş boşluklar bulunur.
Bu sayede havanın depolanmasını sağlayarak gaz alışverişine yardımcı olur.
Depo Parankiması:
Bitkinin kök, gövde, meyve, tohum gibi organlarında bulunur.
Su veya besin depolar. Örneğin, kaktüste su, patateste nişasta, zeytinde yağ gibi.
Kollenkima (Pek Doku)
Canlı hücrelerden oluşmuştur.
Bitkiye desteklik Sağlar.
Hücre çeperleri parankima hücrelerininkinden daha kalındır. Ancak lignin içermediğinden esnektir.
Bitkilerin genç gövdeleri, yaprak sapları, yaprakların orta damarları ve çiçekler gibi bitkinin genç kısımlarında bulunur.
Büyümeye izin verir.
Hücre çeperleri düzgün bir şekilde kalınlaşmamıştır. Hücre çeperleri kalınlaştığı bölgeye göre ikiye ayrılır.
a - Köşe kollenkiması : Çeper kalınlaşması sadece köşelerde gerçek-leşir.
b - Levha kollenkiması : Kalınlaşma çeper boyunca gerçekleşir.
Sklerenkima (Sert Doku)
Hücreleri ölüdür.
Bitkiye desteklik sağlar.
Hücre çeperleri kalınlaşmış, hatta çepere katılan lignin yüzünden çoğunlukla odunlaşmıştır ve esnekliğini kaybetmiştir.
Bitkinin, büyümesini ve uzamasını tamamlamış bölgelerinde bulunur. Hücrelerinin yapı ve şekli bakımından ikiye ayrılır.
0 yorum:
Yorum Gönder