Rüzgarların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Rüzgarlar

Rüzgarlar kopardıkları parçacıkları havalandırarak taşımak, bu parçacıkları çarptırarak aşındırmak ve gücü bitince de biriktirmek yoluyla yeryüzünde şekillendirme yaparlar. Rüzgarların yerşekli oluşturabilmesi bazı faktörlere bağlıdır. Bunlar;

• İklim,
• Bitki örtüsü,
• Arazinin yapısı,
• Rüzgârın hızı gibi faktörlerdir.

Rüzgarlar, en fazla kurak ve yarıkurak bölgelerde etkilidirler. Çünkü bu bölgelerde bitki örtüsü zayıf, arazi kuru, rüzgar hızlıdır. Rüzgarların oluşturduğu şekiller, aşındırma ve biriktirme şekilleri olarak iki gruba ayrılır.

RÜZGAR AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ:

1) HAMADA (KAYAÇÖLÜ): Çöllerdeki aşırı aşındırma sonucu çöl zeminindeki kayaç ortaya çıkar. Buna sert olmayan ve kolay aşınan kurak bölgelerin dirençsiz kayaları rüzgar tarafından aşındırılarak uzun yarıklar oluşturur.Bu şekillere yardang denir.hamada veya kayaçölü denir.

2) YARDANG: Kil, marn, kumtaşı gibi

3) MANTARKAYA (DOĞAL MASA VEYA ŞEYTAN MASASI): Rüzgarlar sürükledikleri veya savurdukları taneleri yüzeylere çarparak aşındırma yaparlar. Dikdörtgen yatay duruşlu tabakaların bulunduğu alanlarda rüzgar aşındırması ile oluşan kaya şekillerine mantarkaya adı verilir.

4) RÜZGAR MAĞARALARI: Rüzgarlar taşıdıkları kum taneciklerini en fazla 1- 2 m. Yükseğe çıkarabildikleri için kayaların alt kısımlarında aşınma fazla, üst kısımlarında ise az olur. Sertlik düzeyleri farklı olan yatay duruşlu kayaların yumuşak kısmı, aşınma ile oyuklar oluşturur. Bu oyuklara rüzgar mağarası denir.

5) ŞAHİT TEPELER: Aşınıma karşı dayanıklılıkları farklı olan malzemelerin üst üste birikerek farklı tabakalar oluşturduğu bölgelerde görülürler. Gerek rüzgarın aşındırması, gerekse mekanik çözülme ile gevşemiş ve zayıflamış malzemelerin rüzgar tarafından koparılıp taşınması sonucunda oluşan yüksekliklerdir.

6) TAFONİ: Büyük kayalarda oluşan kekleuş yuvaları şeklindeki oyuklara tafoni denir.

RÜZGAR BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ:

1) LÖS: Yarı kurak bölgelerde bataklık ve göl kıyılarında biriken kum ve toz birikintilerine lös denir.

2) BARKAN: Orta asyada rüzgarların taşıdıkları kum ve tozları hilal şeklinde biriktirmesine denir. Çöllerde yaygın olarak görülür.

3) KUMULLAR: Rüzgarların taşıdığı kumları hızının kesildiği yerlerde yada herhangi bir engelin gerisinde biriktirmesi ile oluşan kum tepeciklerine denir. Okyanus yada denizlerin rüzgarlara açık kıyılarında ve çöllerde oluşur.

Ülkemizde rüzgarlar, en fazla iç bölgelerimizde etkili olmaktadır. Çünkü buralarda bitki örtüsü tahrip edilmiş, arazi çıplak bir hal almıştır. Bunun sonucunda, iç bölgelerimizde rüzgar erozyonu etkisini arttırmıştır. Rüzgar etkisiyle Konya Karapınar civarında kumullar oluşmuştur. Ancak son yıllarda bu kumulların çevreye yayılmasını engellemek için ağaçlandırma faaliyetlerine hız verilmiştir. Akarsularımızın denize döküldüğü delta sahalarında da rüzgarların etkisiyle oluşan kumullar görülür. Bafra, Çarşamba, Çukurova ve Sakarya deltalarında Kum tepeleri ve kumul sırtları oluşmuştur.

RÜZGAR EROZYONUNDAN KORUNMAK İÇİN ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:

• Kurak mevsimlerde toprakların sürülmemesi gerekir.
• Bol miktarda ağaçlandırma yapılmalıdır.
• Tarlalar nadasa bırakılmamalıdır
• Meralarda aşırı otlatmanın engellenmesi gerekir.
• Hasattan sonra anızların yakılmaması gerekir.